Manipulacje terapeutyczne kręgosłupa i stawów są prawdopodobnie tak stare jak cała kultura. Znaleźć można dowody takich praktyk w starożytnych Indiach, Chinach, Grecji, Mezopotamii, Egipcie, Ameryce oraz w europejskiej medycynie ludowej. Pierwszy opis leczenia deformacji kręgosłupa powstał w starożytnych Indiach między rokiem 3500 a 1800 p.n.e. Indyjski bóg Krishna uleczył całkowicie garb jednej ze swoich wyznawczyń, stosując wyciąg osiowy kręgosłupa. Również w Chinach pierwsze opisy leczenia manualnego sięgają 2000 lat p.n.e.
Prawdopodobnie pierwszym opisem bólu pleców i rwy kulszowej oraz leczenia zachowawczego szyi jest starożytny tekst tzw. Edwin Smith Surgical Papyrus, napisany prawdopodobnie ok. 1550 roku p.n.e. w Egipcie.
Kolejnym etapem w terapii manualnej była szkoła Hipokratesa z Kos (460 – 370 p.n.e.). Hipokrates nauczał leczenia bólu biodra za pomocą gorących okładów, ćwiczeń leczniczych i manualnego leczenia kręgosłupa poprzez trakcje oraz wyciągi trakcyjne z dźwignią do nastawiania poszczególnych chorych kręgów. W swoim dziele On Setting Joints by Leverage (O nastawianiu stawów z wykorzystaniem dźwigni) Hipokrates opisał techniki manipulacji zwichniętego stawu ramiennego u zapaśnika. Na tej wiedzy i umiejętnościach manualnych przez kilkadziesiąt wieków bazowały różne grupy zajmujące się leczeniem: kapłani, filozofowie, lekarze, znachorzy, uzdrowiciele, zakonnicy, kręgarze, żołnierze, nastawiacze kości.
W okresie późnego średniowiecza do rozwoju medycyny w Europie paradoksalnie przyczyniły się klęski głodu, zaraza, wojny i krucjaty krzyżowe. W ich wyniku wzrosło zapotrzebowanie na personel medyczny, który potrafił zszyć ranę, założyć opatrunek czy nastawić kości. Największy wpływ na rozwój medycyny miały dwory królewskie i zakonnicy: joannici, templariusze, bonifratrzy, cystersi, augustianie. Na dworach i w zakonach praktykowano i rozwijano również techniki manipulacyjne Hipokratesa.
Kolejnym sprzyjającym okresem dla rozwoju terapii manualnej był wiek XIX. W tym czasie żył poeta i mistrz szermierki Pehr Henrik Ling (1776 -1839), ,,ojciec szwedzkiej gimnastyki leczniczej i fizjoterapii manualnej” a zarazem wielka postać terapii manualnej. W 1813 r. Ling założył Królewski Centralny Instytut Gimnastyki (Royal Central Institute of Gymnastics ,,RCIG”). Pierwszymi fizjoterapeutami byli mężczyźni, często oficerzy pochodzący ze szwedzkiej szlachty i klasy wyższej. Kobiety nie miały prawa uprawiać tego zawodu aż do1864 r. Ling przyczynił się do ugruntowania tożsamości fizjoterapeuty jako profesjonalnego zawodu medycznego. Szkoła zaś, którą założył, stała się sławnym w XIX i XX wieku na całym świecie centrum terapii manualnej i fizjoterapii. Przyczyniło się to do napływu wielu zagranicznych lekarzy i ludzi niezwiązanych z medycyną do Sztokholmu, gdzie z pasją zapoznawali się z doktryną i techniką Linga.
Pehr Henrik Ling jako pierwszy użył nazwy „fizjoterapia”, wywodzącego się z greckiego słowa physis („natura”, „przyroda”), żeby podkreślić zastosowanie metod przyrodniczych, mechanicznych i manualnych wykonywanych ręką terapeuty w leczeniu ludzkiego ciała. Połączył w swojej szkole zajęcia teoretyczne z praktycznymi z anatomii, fizjologii, leczenia chorób przewlekłych i wewnętrznych, patologii włącznie z sekcjami zwłok oraz kinezjologii, która była osobnym przedmiotem w jego szkole. Według Linga ,,anatomia […] była najdroższym źródłem wiedzy dla fizjoterapeuty,, i potrzebowała połączenia z ,,nierozłączalnym małżonkiem anatomii: fizjologią”. Nauczał o ruchach biernych, czynnych, z oporem manualnym oraz o pracy ekscentrycznej i koncentrycznej mięśni. Ruchy bierne podzielił na różne rodzaje: siekania, nacisku, wibracji, rozciągania, wstrząsu, trakcji i szczypania. Manipulacje wykonywane przez fizjoterapeutów na stawach pacjenta też zaliczał do ruchów biernych.
Pomimo kontrowersji, jakie w ówczesnym środowisku medycznym spowodował nowy sposób leczenia, i fakt, że szkoła nie była medyczną, nie przeszkodziło to w tym, żeby 1831 r. Ling i Branting zostali wybrani członkami stowarzyszenia Swedish General Medical Association, a w roku 1935 Ling został członkiem Szwedzkiej Akademii Nauk i tego samego roku otrzymał tytuł profesora fizjoterapii (Prof. Sjukgymnastik) z rąk króla Szwecji Karola XIV Jana. Następnym fizjoterapeutą, który otrzymał tytuł profesora fizjoterapii niebędąc lekarzem, został Lars Gabriel Branting, którego po śmierci Linga mianowano dyrektorem instytutu RCIG.
Lars Gabriel Branting (1799 – 1881) był uczniem i współpracownikiem Linga. Będąc profesorem fizjoterapii, Branting stał się autorytetem w naukach medycznych, co odzwierciedlało się w ilości pacjentów odwiedzających poliklinikę RCIG. W latach 1830 -1855 był to prawdopodobnie najczęściej wybierany zakład leczniczy wśród klasy wyższej i dworu królewskiego Szwecji i Norwegii obok instytutu Karolinska, który dziś przyznaje nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii.
Po Brantingu profesorem fizjoterapii manualnej został porucznik Axel Siegfried Ulrich (1826 – 1886), absolwent RCIG. Szwedzki rząd uhonorował go tym tytułem w 1872 r.
Rozwój terapii manualnej w XIX w. był możliwy dzięki powstałym w tym okresie prywatnym zakładom fizjoterapii, prowadzonym przez fizjoterapeutów Linga w całej Europie. Do leczenia bólu kręgosłupa i stawów oraz wad postawy u dzieci i młodzieży używali oni gimnastyki leczniczej, nastawiania kości i leczniczych ucisków. Również w Stanach Zjednoczonych w połowie XIX wieku została wprowadzona fizjoterapia przez dwóch nowojorskich lekarzy George’a i Charlesa Taylora, którzy leczyli swoich pacjentów w oparciu o techniki Linga opracowane w Szwecji.
Większa część życzeń Linga związanych fizjoterapią manualną została spełniona pośmiertnie w Szwecji. W 1864 r. stwierdzono, że jednym z głównych celów RCIG jest uczyć lekarzy badania i leczenia w ten sam mechaniczny sposób co fizjoterapeutów, aby się stali ,,dyrektorami gimnastyki leczniczej”. Tak byli nazywani fizjoterapeuci prowadzący leczenie kliniczne pacjentów w zakładach fizjoterapii.
Pierwsze szkoły fizjoterapii poza Europą powstały w 1913 r. w Nowej Zelandii (The School of Physiotherapy na University of Otago) oraz w 1914 r. w Stanach Zjednoczonych Ameryki (Reed College w Portland).
Kolejny wybitny absolwent RCIG to fizjoterapeuta major Thure Brandt (1817 – 1891), jeden twórców terapii wisceralnej i uroginekologicznej. Jego polem zainteresowań były problemy ginekologiczne takie jak: wypadanie macicy, bezpłodność, stany zapalne oraz patologiczne ustawienia macicy. Brandt leczył poprzez włożenie jednej ręki do pochwy lub doodbytniczo a drugą ręką (lub korzystając z pomocy asystenta) jako przeciwciśnienia od zewnątrz wykonywał rożne techniki mobilizacji, skupiając się na macicy i otaczających ją tkankach wewnątrzmiedniczych. Te oburęczne techniki Brandta wykonywane przez fizjoterapeutów w XIX w. były traktowane prawie jako odrębna dziedzina nauki.
Jonas Henrik Kellgren (1837 – 1916) ukończył RCIG w 1865 r. Stworzył kellgrenizm i usystematyzował terapię manualną. Uważał manipulacje stawów i kręgosłupa za ważne czynniki leczenia chorób. Opracował wiele nowych manipulacji kręgosłupa oraz manipulacje nerwów poprzez ucisk, tarcie i wibrację. Szczególnym obszarem jego zainteresowań były stawy szczytowo-potyliczne. Kellgren odkrył połączenia pomiędzy zwojami współczulnymi i tylnymi gałęziami nerwów rdzeniowych i twierdził, że uciskając czwarty i piąty nerw rdzeniowy na grzbiecie po lewej stronie leczy serce, a uciskając szósty i siódmy po prawej leczy wątrobę. Oprócz chorób przewlekłych również leczył stany ostre takie jak tyfus, kręcz karku, zapalenie płuc, gruźlica, zawroty głowy, szkarlatyna, odra, zapalenie wyrostka robaczkowego i dur brzuszny. Wiele technik Kellgrena zostało opisanych przez jego młodszego brata Arvida Kellgrena (1856 – 1944), który również był fizjoterapeutą.
Edgar Ferdinand Cyriax Senior (1874 – 1955) był dyplomowanym fizjoterapeutą, absolwentem RCIG i lekarzem. W swojej rozprawie doktorskiej, którą obronił w 1901 roku na Uniwersytecie w Edynburgu, oparł się na metodzie Kellgrena. Opublikował ją następnie, znacznie poszerzając zawartość, w 1903 r. w pracy zatytułowanej „Elementy Terapii Manualnej Kellgrena” (Londyn).
W 1887 r. po otrzymaniu odpowiedniego prawa od szwedzkiej Krajowej Rady Zdrowia i Dobrostanu licencjonowani fizjoterapeuci założyli w Szwecji pierwsze na świecie Stowarzyszenie Licencjonowanych Fizjoterapeutów. Kilka lat później, w 1894 roku, założono pierwsze w Anglii Stowarzyszenie Licencjonowanych Fizjoterapeutów (Chartered Society of Physiotherapy) a od 1906 r. w Londynie, w szpitalu św. Tomasza rozpoczęto podyplomowe szkolenie z terapii manualnej prowadzone przez ówczesnego dyrektora szpitala dr. Jamesa Mennella.
W 1920 roku w Londynie pracowało ok. trzydziestu fizjoterapeutów manualnych RCIG. Podczas I wojny światowej ponad 40% pacjentów było leczonych metodą Kellgrena.
Wśród innych osób, które wywarły istotny wpływ na terapię manualną w XX wieku, należy wymienić: James Mennell, James Cyriax, Alan Stoddard, Oddvar Holten, Olaf Evjenth, Brian Mulligan, Stanley Paris, Freddy Kaltenborn, Geoff Maitland, Gregory Grieve. Czterech ostatnich doprowadziło do utworzenia Międzynarodowej Federacji Ortopedycznych Terapeutów Manualnych (IFOMPT). Organizacja ta powstała w 1974 r. i połączyła terapeutów manualnych na świecie. W ramach jej prac stworzono między innymi jednolity, dosyć rygorystyczny program specjalizacji dla fizjoterapeutów w zakresie terapii manualnej. Obecnie szkolenie trwa około 5 lat i podzielone jest na dwie części, obejmuje 1000 godzin, co ma zagwarantować nie tylko posiadanie odpowiedniej wiedzy, ale także weryfikację umiejętności przeszkolonych terapeutów manualnych.
Ortopedyczna Terapia Manualna jest więc wąską specjalizacją w obrębie Fizjoterapii ukierunkowaną na ręczne badanie i leczenie pacjentów z tzw. dysfunkcjami manualnymi narządu ruchu, powodującymi ból, zawroty głowy, przykurcze i niestabilność w obrębie stawów kończyn górnych czy dolnych, stawów skroniowo-żuchwowych oraz w obrębie poszczególnych odcinków kręgosłupa. O ile pierwotnie to autorytety odgrywały główną rolę w tworzeniu i rozwijaniu metod terapii manualnej, o tyle obecnie podstawą rozwoju tej dziedziny są przede wszystkim wyniki aktualnych i wiarygodnych publikacji, opracowanych na podstawie rzetelnie prowadzonych badań naukowych. Istnieje wiele dowodów naukowych, które potwierdzają skuteczność stosowania ortopedycznej terapii manualnej i wskazują kierunki rozwoju technik manipulacji wykorzystywanych w praktyce zarówno przez fizjoterapeutów, jak i lekarzy zajmujących się terapia manualną.
Andrzej Łahoda ukończył szkolenie z Ortopedycznej Terapii Manualnej (OMT) wg standardów International Federation of Orthopaedic Manipulative Physical Therapists (IFOMPT).
Poziom pierwszy: program obejmował szkolenie podstawowe z zakresu:
1. UEX – Badanie i leczenie kończyny dolnej
2. OEX – Badanie i leczenie kończyny górnej
3. UWS – Badanie i leczenie odcinka lędźwiowego kręgosłupa i miednicy
4. OWS – Badanie i leczenie odcinka szyjnego oraz piersiowego kręgosłupa i żeber
5. AEX 1 – Kurs zaawansowany badania i leczenia kończyny dolnej oraz stretching
mięśni kończyny dolnej
6. AEX 2 – Kurs zaawansowany badania i leczenia kończyny górnej oraz stretching
mięśni kończyny górne
7. AWS1 – Kurs zaawansowany dla odcinka lędźwiowego oraz piersiowego kręgosłupa
i miednicy
8. AWS 2 – Kurs zaawansowany dla odcinka szyjnego kręgosłupa oraz stawów
skroniowo-żuchwowych
9. REHA – Trening rehabilitacyjny (Lasse Thue OMT)
10. Egzamin MT
Poziom drugi – obejmował szkolenie zaawansowane z zakresu:
1. Wprowadzenie do specyficznej filozofii leczenia (Robert Sydenham OMT)
2. Manipulacje kręgosłupa NORDIC OMT (Sigurd Slaastad OMT)
3. Manipulacje stawowe NORDIC OMT (Sigurd Slaastad OMT)
4. HVLA (Tim Daelemans D.O., Hans Fauville D.O.)
5. NDS Neurodynamic Solutions (Michael Shacklock)
6. Badanie i leczenie miednicy i kolana – Maitland (John Langendoen OMT)
7. Badanie i leczenie kregosłupa lędźwiowego i szyjnego – Maitland
(John Langendoen OMT)
8. Anatomia palpacyjna z haczykowaniem (Marcin Fluder D.O., Anna
Gawryszewska D.O.)
9. Mastercourse on Pain (dr Jan Pool OMT)
10. Wnioskowanie kliniczne w ortopedii i traumatologii w oparciu o badania naukowe
i stosowane metody operacyjne (Marcin Podwika OMT, Marcim Łepski MT)
11. Diagnostyka obrazowa w fizjoterapii (lek. Piotr Godek D.O.),
12. Kurs kliniczny. Praktyczna praca z pacjentami (Andreas Gattermeier OMT)
13. Manipulacje traslatoryczne TNS (Grzegorz Balik OMT, kurs dodatkowy)
14. Terapia wisceralna (Michel Pulyeart D.O.)
15. Komunikacji z pacjentem w fizjoterapii (A.Kłobska)
16. Mentorska praktyka kliniczna 1 (John Langendoen OMT )
17. Mentorska praktyka kliniczna 2 (John Langendoen OMT )
18. 1 tydzień superwizji (Grzegorz Balik OMT)
19. 2 tydzień superwizji (Grzegorz Balik OMT)
20. Kurs powtórzeniowy OMT (John Langendoen OMT, Emanuel Smoktunowicz OMT, kurs dodatkowy, przygotowanie do egzaminu)
Zdał egzamin przed komisją w składzie: dr Jan Pool OMT (IFOMPT RIG Advisory Group), John Langendoen OMT (Member IFOMPT SC), dr Zbigniew Wroński OMT (wiceprezes Krajowej Rady Fizjoterapeutów ds. Nauki i edukacji), uzyskując tytuł specjalisty OMPT.
21. Międzynarodowy egzamin OMT